Transit Ticaret Nedir?

Transit ticaret, en basit tanımıyla, bir malın yurt dışındaki bir ülkeden satın alınıp, Türkiye Gümrük Bölgesi’ne hiç girmeden, yine yurt dışındaki başka bir ülkeye satılması işlemidir. Bu modelde, Türkiye’de yerleşik olan firma alıcı ve satıcı arasında bir aracı rolü üstlenir, tüm organizasyonu ve finansal akışı yönetir ancak malın fiziki olarak Türkiye’ye ithalatı ve ardından ihracatı yapılmaz.

Örnek: Türkiye’deki A firması, Almanya’daki bir tedarikçiden makine satın alıyor ve bu makineyi Mısır’daki bir müşterisine satıyor. Mal, doğrudan Almanya’dan gemiyle Mısır’a gönderiliyor. A firması bu işlemde transit ticaret yapmış olur.

Transit Ticaret İhracat Sayılır mı?

Bu, en çok karıştırılan ve en önemli sorulardan biridir. Cevabı, hangi mevzuat açısından bakıldığına göre değişir:

• Gümrük Mevzuatı Açısından: Hayır, “fiili ihracat” sayılmaz. Çünkü mal, Türkiye Gümrük Bölgesi’nden yurt dışına çıkmamaktadır. Bu nedenle, standart bir ihracat işlemindeki gibi Gümrük Çıkış Beyannamesi (GCB) düzenlenmez.
• Vergi (KDV) Mevzuatı Açısından: İhracat gibi KDV’den istisnadır. Mal teslimi Türkiye’de gerçekleşmediği için KDV’nin konusuna girmez.
• Kambiyo (Döviz) Mevzuatı Açısından: Evet, bir dış ticaret faaliyeti olarak kabul edilir. Bu işlemden elde edilen gelirin (kârın), yasal süreler içinde yurda getirilmesi ve bankalara satılması gerekir.

Transit Ticarette KDV’ye Dair Bilinmesi Gerekenler

Transit ticaretin en büyük vergi avantajı KDV ile ilgilidir.

1. KDV’ye Tabi Değildir: Mal teslimi yurt dışında gerçekleştiği için, bu işlem KDV Kanunu’nun kapsamı dışındadır. Bu nedenle, müşterinize keseceğiniz transit ticaret faturası‘nda KDV hesaplanmaz.
2. KDV Beyannamesinde Gösterimi: Gelir elde edilmesine rağmen KDV hesaplanmadığı için, bu satışın transit ticaret KDV beyannamesi‘nde mutlaka gösterilmesi gerekir. Bu işlem genellikle KDV Beyannamesi’nin “İstisnalar ve Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” bölümünde, “KDV’nin Konusuna Girmeyen İşlemler” veya benzeri bir başlık altında beyan edilir. Bu, gelirin kayıt altına alındığını ancak vergiye tabi olmadığını gösterir.
3. Faturada İstisna Kodu: e-Fatura veya e-Arşiv Fatura düzenlenirken transit ticaret istisna kodu olarak genellikle “351 – İstisna Olmayan Diğer” kodu seçilir ve faturanın açıklama kısmına “Transit ticaret kapsamında yapılan teslimdir ve KDV Kanunu’nun 1. ve 6. maddeleri gereğince KDV’ye tabi değildir.” şeklinde bir not eklenir.

Transit Ticaret ve Muhasebe Kaydı

Transit ticaret muhasebe kaydı, işlemin adımlarını doğru bir şekilde yansıtmalıdır. Temel kayıtlar şöyledir:

Örnek: Almanya’dan 80.000 EUR’ya mal alınıp, Mısır’a 100.000 EUR’ya satılması (Kur: 1 EUR = 35 TL varsayılmıştır).

1. Yurt Dışından Malın Alış Kaydı:

--------------------------------/--------------------------------
153 TİCARİ MALLAR HS.            2.800.000 TL (80.000 EUR x 35)
    153.01 Transit Ticaret Malları
        320 SATICILAR HS.                      2.800.000 TL
        320.01 Alman Tedarikçi
(Transit ticarete konu malın alışı)
--------------------------------/--------------------------------

2. Yurt Dışına Malın Satış Kaydı:

--------------------------------/--------------------------------
120 ALICILAR HS.                 3.500.000 TL (100.000 EUR x 35)
    120.01 Mısırlı Müşteri
        601 YURT DIŞI SATIŞLAR HS.            3.500.000 TL
(Transit ticarete konu malın satışı)
--------------------------------/--------------------------------

3. Satılan Malın Maliyet Kaydı (COGS):

--------------------------------/--------------------------------
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS.  2.800.000 TL
        153 TİCARİ MALLAR HS.                  2.800.000 TL
(Satılan transit ticaret malının maliyeti)
--------------------------------/--------------------------------

Transit Ticaret Formu ve Beyannamesi Nedir?

• Transit Ticaret Beyannamesi: Bu işlem için standart bir Gümrük Beyannamesi düzenlenmez. İşlemin ispatı için temel belgeler; yurt dışındaki tedarikçiden alınan alış faturası, yurt dışındaki müşteriye kesilen satış faturası ve malların doğrudan sevkiyatını gösteren taşıma belgesidir (Konşimento, CMR, Airwaybill vb.).
• Transit Ticaret Formu: Geçmişte İhracatçı Birlikleri tarafından istatistiki amaçlarla bu tür formlar talep edilebiliyordu. Ancak güncel uygulamada, süreç büyük ölçüde ticari belgeler ve bankacılık sistemi (kambiyo takibi) üzerinden yürütülmektedir. Bu nedenle spesifik bir “transit ticaret formu” zorunluluğu genel olarak bulunmamaktadır.

Sonuç olarak, transit ticaret; gümrükleme, KDV ve lojistik maliyetlerinden tasarruf sağlayan, doğru yönetildiğinde oldukça kârlı bir dış ticaret modelidir. Ancak, muhasebe kayıtlarının ve faturalandırma süreçlerinin yasal mevzuata tam uyumlu olması büyük önem taşır.