Gecikme Zammı Hesaplama

Gecikme zammı, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un (AATUHK) 51. maddesinde düzenlenen, vadesinde ödenmeyen ve kesinleşmiş olan kamu alacaklarına uygulanan bir finansal yaptırımdır. Bu, devletin, alacağını zamanında tahsil edememesi nedeniyle uğradığı parasal kaybı (enflasyon karşısındaki değer kaybı ve faiz mahrumiyeti) telafi etme yöntemidir.

Vergi gecikme zammı bir ceza değil, anayasal dayanağı olan (Anayasa Md. 73) ve borcun vadesinin bittiği günden itibaren otomatik olarak işlemeye başlayan bir faiz uygulamasıdır. Bu zam, sadece vergiler için değil, aynı kanun kapsamındaki tüm kamu alacakları için geçerlidir. Örneğin, ödenmemiş SGK prim borçları, idari para cezaları, gümrük vergileri ve hatta trafik cezası gecikme zammı da bu madde kapsamında hesaplanır. Bir borca gecikme zammı uygulanabilmesi için o borcun “kesinleşmiş” olması, yani vadesinin gelip geçmiş ve hukuken ödenebilir hale gelmiş olması şarttır.

Gecikme Faizi ile Gecikme Zammı Arasındaki Fark Nedir?

Gecikme zammı ve gecikme faizi farkı, uygulamada en çok karıştırılan konudur ve vergi mükellefleri için ciddi mali sonuçlar doğurabilir. Her ikisi de bir gecikme bedeli olsa da, yasal dayanakları ve uygulandıkları durumlar tamamen farklıdır.

Vergi gecikme zammı, 6183 sayılı AATUHK’ya tabidir. Bu zam, vadesi geçtiği halde ödenmemiş, yani tahakkuk etmiş (kesinleşmiş) borçlara uygulanır.

  • Örnek: Bir şirketin, 28 Ekim 2025’e kadar KDV beyannamesini verip 50.000 TL ödemesi gerektiğini varsayalım. Beyannameyi verir ama parayı ödemezse, 29 Ekim 2025 sabahından itibaren bu 50.000 TL’ye gecikme zammı işlemeye başlar.

Gecikme faizi ise, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 112. maddesinde düzenlenmiştir. Bu faiz, genellikle bir vergi incelemesi veya takdir komisyonu kararı sonucu ortaya çıkan, eksik veya hiç beyan edilmemiş (yani vadesinde tahakkuk etmemiş/kesinleşmemiş) vergiler için uygulanır.

  • Örnek: Aynı şirket, 50.000 TL değil de 30.000 TL KDV beyan edip ödesin. İki yıl sonra bir vergi müfettişi inceleme yapar ve aslında 20.000 TL daha KDV ödenmesi gerektiğini tespit eder. İşte bu 20.000 TL’lik eksik vergi için, verginin normal vadesinden (28 Ekim 2025) başlayarak, vergi incelemesi sonucu düzenlenen ihbarnamenin tahakkuk ettiği (kesinleştiği) tarihe kadar gecikme faizi hesaplanır. Eğer mükellef, bu yeni tahakkuk eden (vergi aslı + ceza + gecikme faizi toplamı) borcu da vadesinde ödemezse, işte o zaman bu borca da gecikme zammı işlemeye başlar.

Kısacası; zam, “vadesinde ödenmeyen” kesinleşmiş borca; gecikme faizi, “vadesinde eksik beyan edilen” ve sonradan tespit edilen borca uygulanır.

Gecikme Zammı Nasıl Hesaplanır?

Gecikme zammı hesaplama işlemi, 6183 sayılı Kanun’a göre aylık bazda yapılır. Ancak, Pişmanlık Zammı’ndan en önemli farkı, ay kesirlerinin (bir aydan az sürelerin) de günlük olarak hesaba katılmasıdır.

Vergi gecikme zammı programlama ve manuel hesaplama mantığı şu şekildedir:

  1. Gecikilen toplam süre bulunur (örn: 3 ay 12 gün).
  2. Tam aylar için aylık oran uygulanır.
  3. Bir aydan az süreler (ay kesirleri) için, aylık oran 30’a bölünerek günlük oran bulunur ve gecikilen gün sayısı ile çarpılır.
  4. Bu iki tutar toplanarak toplam zam bulunur.

Hesaplama Örneği (Güncel Tarih ve Oranla):

Motorlu Taşıtlar Vergisi’nin (MTV) 2. taksiti (Vadesi: 31 Temmuz 2025) olan 10.000 TL’lik borcun, 3 Kasım 2025 tarihinde ödendiğini varsayalım. (Aylık Oran: %4,5)

  • Geçen Tam Aylar: Ağustos, Eylül, Ekim (Toplam 3 ay)
  • Geçen Gün (Ay Kesri): Kasım ayından 3 gün
  • 1. Hesaplama (3 Ay için): 10.000 TL x %4,5 x 3 Ay = 1.350 TL
  • 2. Hesaplama (3 Gün için):
    • Günlük Oran: %4,5 / 30 = %0,15
    • 3 Günlük Zam: 10.000 TL x %0,15 x 3 Gün = 45 TL
  • Toplam Gecikme Zammı: 1.350 TL + 45 TL = 1.395 TL
  • Toplam Ödenecek Tutar: 10.000 TL (Anapara) + 1.395 TL (Zam) = 11.395 TL

Gecikme Faiz Oranı Ne Kadardır?

Gecikme zammı oranı, kanun gereği Gecikme Faizi oranı ile birebir aynıdır. Bu oranlar, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın belirlediği ve Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe giren oranlardır.

Vergi gecikme zammı oranı (ve aynı zamanda gecikme faizi oranı), 14 Kasım 2023 tarihinden bu yana (Kasım 2025 itibarıyla güncel oran budur) aylık %4,5 (yüzde dört buçuk) olarak uygulanmaktadır. Bu oran, yıllık bazda basit faizle %54’e tekabül etmektedir. Bu yüksek oran, devletin enflasyon karşısındaki alacak kaybını telafi etme amacını gütmekte ve vergi borçlarının zamanında ödenmemesinin mükellefler için ne kadar ciddi bir finansal yük getirdiğini açıkça göstermektedir. Bu nedenle, vergi ve prim borçlarının vadesinde ödenmesi, işletmelerin finansal sağlığı için kritik bir öneme sahiptir.